پایش فاکتورهای بیماریزایی عامل زنگ قهوه ای گندم (puccinia triticina eriksson) در ایران در سال های ۱۳۸۳-۱۳۸۱

بیماری زنگ قهوه ای (زنگ برگی) گندم یکی از بیماری های بومی در کشور ایران می باشد که تقریباً هر ساله در مناطق غرب، شمال و جنوب کشور ظاهر می شود و خسارت هایی را ایجاد می نماید. میزان خسارت در ارقام حساس و در سال های همه گیری بیماری قابل توجه است. جهت تعیین فاکتورهای بیماریزایی عامل زنگ قهوه ای و تغییرات احتمالی آن ها این بررسی در دوازده منطقه کشور شامل اهواز، دزفول، اسدآباد همدان، مریوان، ممسنی، زرقان، ساری، اردبیل، بروجرد، گرگان، گنبد و مغان با کاشت خزانه های تله (trap nurseries) طی دو سال زراعی 1381و 1382 انجام شد. خزانه های تله شامل 37 لاین تقریباً آیزوژنیک (near isogenic lines) که عمدتاً با استفاده از رقمthatcher تهیه شده اند و هر لاین دارای ژن مقاومت مشخصی (lr genes) از زنگ قهوه ای هستند و همچنین رقم حساس بولانی به عنوان شاهد بودند. در فاصله بین ارقام مختلف رقم بولانی به عنوان spreader بیماری کاشته شد. به منظور تعیین تغییرات احتمالی عامل بیماری در سال های مختلف و مناطق مختلف، خزانه ها در شرایط آلودگی طبیعی کاشته شدند. یادداشت برداری برای درصد آلودگی در مرحله ظهور برگ پرچم و زمانی که رقم حساس بالاترین میزان آلودگی را از خود نشان داد، بر اساس مقیاس اصلاح شده کوب (the modified cobb’s scale) و برای تیپ آلودگی از روش رولفز و همکاران استفاده شد. بر اساس نتایج حاصل از دو سال یادداشت برداری برای لاین های دارای ژن های lr1 ، lr2a ،lr2b ،lr2c ،lr3 ، lr3ka ، lr3bg ،lr10 ، lr11 ،lr12 ،lr13 ،lr14a ،lr14b ،lr15 ،lr16 ،lr17، lr20 ،lr21 ، lr22a ،lr22b ،lr23 ،lr24 ،lr26 ،lr30 ،lr32 ،lr33 و lrbحداقل در یک یا چند منطقه بیماریزایی وجود داشت. برای لاین های حاوی ژن های lr9 ، lr18 ، lr19 ، lr25 ،lr28 ، lr29 ، lr34 ، lr35 ، lr36 و lr37 بیماریزایی مشاهده نشد و در تمامی مناطق مورد بررسی واکنش مقاومت نشان دادند.